Naar een civiel veiligheidsbeleid in 2040
Toen projectleider Ralf Becker tijdens de op 13 december 2019 in Frankfurt gehouden Initiativtag “Sicherheit neu denken” werd gevraagd hoe groot de kans was dat het mede door hem opgestelde scenario voor een civiel veiligheidsbeleid in 2040 werkelijkheid zou worden, antwoordde hij in alle eerlijkheid dat die kans niet al te groot was. Politiek en maatschappij zijn nu eenmaal niet snel geneigd tot radicale veranderingen, tenzij zich een grote crisis voordoet. Ook als vredesbeweging hebben we geleerd onderscheid te maken tussen conflicten in het algemeen en gewelddadige conflicten. Crises en conflicten vormen veelal de motor tot verandering. Om een dergelijke crisis aan te wenden ten goede, zo benadrukte Ralf Becker, is het wel noodzaak om al een realistisch scenario klaar te hebben liggen. Als je tijdens de crisis nog moet nadenken hoe het anders zou moeten, loop je het risico het momentum te missen.
Oorlog en vrede
In al die pleidooien voor lessen die uit deze crisis getrokken moeten worden, ontbreken vooralsnog die over oorlog en vrede. Aan het pleidooi van de Secretaris Generaal van de Verenigde Naties, António Guterres, om tot een wereldwijd staakt-het-vuren te komen en alle energie te richten op de bestrijding van (de gevolgen van) het corona-virus in plaats van van elkaar, is bitter weinig gehoor gegeven. Integendeel: de pandemie werd door de Amerikaanse president Trump aangegrepen om de vijandschap met China verder aan te wakkeren. Waarschuwingen van diverse internationale organisaties en NGO’s dat met name de economische gevolgen van de corona-crisis in Afrika en Azië kunnen leiden tot hernieuwde gewelddadige conflicten en vluchtelingenstromen leidden in het Nederlandse kabinet tot grote verdeeldheid of het budget voor ontwikkelingssamenwerking op z’n minst op peil moest blijven om die internationale gevolgen te bestrijden of moest meedalen in de economische krimp.
Crisis
Precies drie maanden later, op 13 maart 2020, werden in navolging van diverse buurlanden ook in Nederland vergaande maatregelen afgekondigd om het coronavirus te bestrijden. De wereld geraakte in een crisis van ongekende omvang en ook nu op het moment van schrijven de diverse maatregelen versoepeld worden is duidelijk dat de crisis nog niet voorbij is.
Een aantal maatregelen om besmetting te voorkomen zal gehandhaafd blijven en de economische gevolgen zullen – vooral in de zuidelijke landen! – pas na de zomer zichtbaar worden. In lijn van de verschillende overheidsmaatregelen (het welbekende “gesprek met de samenleving” over de diversie maatregelen, de inkomensondersteuning van zzp-ers en anderen die door de crisis werden geraakt) konden we hernieuwde pleidooien horen over verdere democratisering en een basisinkomen terwijl anderen de crisis aangrepen om reeds eerdere pleidooien voor het voetlicht te brengen om onze omgang met dieren en die met de aarde in het algemeen radicaal te veranderen. Waar de politiek de economie altijd boven de ecologie stelde, maakte de regering het economisch belang nu eindelijk een keer ondergeschikt aan de volksgezondheid.
Civiel veiligheidsbeleid
Tegen deze achtergrond lijkt de tijd meer dan rijp voor het scenario naar een civiel veiligheidsbeleid dat centraal stond op de bovengenoemde Initiativtag. In dit scenario zijn namelijk verschillende pleidooien vanuit de internationale vredesbeweging met elkaar verbonden tot een samenhangend en realistisch alternatief voor het militaire veiligheidsbeleid dat tot op de dag van vandaag het politieke denken bepaalt. Het bestaat uit vijf zuilen: (1) rechtvaardige buitenlandse betrekkingen waarbij het vooral gaat om een wereldwijde solidariteit waarin rechtvaardige en duurzame economische relaties tussen de verschillende werelddelen zijn gebaseerd; (2) duurzame ontwikkeling van de EU-Nabuurlanden waarin de EU geen steeds hogere muren optrekt om zich tegen vermeende bedreigingen vanuit Afrika, het Midden-Oosten en Rusland te verdedigen maar bruggen slaat van economische samenwerking; (3) een veiligheidsarchitectuur op basis van vredeslogica waarbij een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor
het voorkomen en bestrijden van crises en gewapende conflicten centraal staat; (4) een weerbare democratie die verantwoordelijkheid neemt voor het geheel, zich verzet tegen de uitsluiting van bepaalde groepen en tegen te vergaande dwangmaatregelen door overheden of andere groeperingen; (5) conversie van het militaire apparaat tot nationaal en internationaal inzetbare (technische) hulporganisatie.
Het scenario “Sicherheit neu denken” dat op deze vijf punten door diverse betrokkenen en in samenspraak met critici ervan tot in groot detail werd uitgewerkt tot een civiel (d.w.z. niet-militair) veiligheidsbeleid in 2040, werd in 2018 in boekvorm gepresenteerd door een speciale werkgroep van de Evangelische Landeskirche Baden. Het boekje wist in 2018 en 2019 z’n weg snel te vinden binnen de Duitse kerken en vredesbeweging en werd door enkele tientallen kerken en vredesorganisaties – soms met een aanvulling of met een voorbehoud – geadopteerd. Bovengenoemde Initiativtag was een bijeenkomst met vertegenwoordigers van die diverse organisaties om afspraken met elkaar te maken hoe verder handen en voeten aan dit scenario kon worden gegeven.
Nederland
Ook in Nederland raakten we als werkgroep Inclusieve Veiligheid geïnspireerd door het scenario en hebben we het Duitse boekje in 2019 in verkorte vorm op hoofdlijnen vertaald en een campagneplan opgesteld om het scenario ook in Nederland onder de aandacht te brengen en nader op de Nederlandse situatie toegespitst in verder detail uit te werken. Vanwege de onvertaalbaarheid van “Sicherheit neu denken” hebben we dat onder de titel “Veiligheid, hoe dan? Een perspectief voor 2040” gedaan. In het voorjaar van 2020 hadden we naar Duits voorbeeld een soortgelijke
“initiatiefdag” voor dit project willen organiseren, maar dat werd ons toen door het uitbreken van de coronacrisis belet.
Bijeenkomst
Inmiddels zijn er weer mogelijkheden om bij elkaar te komen en is, zoals gezegd, het moment daar om met het scenario aan de slag te gaan. We gaan dat doen op vrijdagmiddag 18 september a.s. in de Johanneskerk in Amersfoort (op loopafstand van het station). Projectleider Ralf Becker zal met ons het scenario en ook de inmiddels in Duitsland opgedane ervaringen delen, waarna we vanuit de Nederlandse initiatiefgroep de hoofdlijnen van ons project zullen schetsen we met de aanwezige personen en organisaties afspraken zullen maken hoe we samen kunnen werken aan de verdere verspreiding en de verdere uitwerking van het scenario in Nederland.
U kunt u voor deze bijeenkomst aanmelden via info@samenveilig.earth. U ontvangt dan nadere informatie over tijd, programma en locatie. De verkorte Nederlandse versie van het scenario is te vinden op de website www.samenveilig.earth.
Jan Schaake, Werkgroep Inclusieve Veiligheid